نماز جمعه از دیدگاه محقق حلی
پنجشنبه, ۲۹ خرداد ۱۳۹۳، ۰۲:۰۲ ب.ظ
نماز جمعه یکی از واجبات است که باید به صورت جمعی و با وجود حاکم یا نماینده ی وی صورت گیرد، این نماز دو رکعت دارد و برای اقامه ی آن حضور حداقل پنج نفر الزامی است. به اعتقاد محقق، با وجود شرایطی این نماز واجب می شود که یکی از آن شرایط وجود سلطان عادل یا نماینده منصوب از طرف وی است. البته منظور ایشان از سلطان عادل تنها امام معصوم نیست و هر سلطان عادلی را شامل می شود، زیرا ایشان اشتراط سلطان عادل را به گفته فقهای شیعه اختصاص داده و قول ابوحنیفه را که وجود مطلق سلطان، عادل یا جائر است در مقابل این قول قرار داده، به علاوه ایشان بارها در شرایع و معتبر و آثار دیگر خود اصطلاح سلطان عادل را برای این مورد به کار برده است، در حالی که بیش تر مواردی که مرادش امام معصوم بوده از تعبیر « امام الاصل» استفاده کرده است. ولی با فرض این که منظور ایشان از سلطان عادل، امام معصوم هم باشد چون نایب امام را نیز گفته، پس با وجود فقیه عادلی که نایب امام معصوم است به نظر ایشان، نماز جمعه واجب می شود، اما اگر امام یا نایب ایشان نباشد، در این صورت محقق می گوید:
اذا لم یکن الامام موجوداً و لا من نصبه للصلوه و امکن الاجتماع و الخطبتان قبل یستحب ان یصلی جمعه و قیل لا یجوز و الاول اظهر(1)؛
هنگامی که امام و نماینده ی وی برای نماز نباشد ولی اجتماع مردم و ایراد خطبه ممکن باشد بعضی گفته اند نماز جمعه مستحب است و به نظر برخی جایز نیست، ولی نظر اول اظهر است.
محقق درباره ی این که چرا عدالت سلطان شرط وجوب نماز جمعه شده، می گوید:
چیزی که به خاطر آن نیابت جمعه بر اذن امام موکول شده عدالت وی است چرا که فاسق بیشتر متمایل به انجام خواست های و هواهای نفسانی خود است تا امور دارای مصلحت، و به همین دلیل بدون فرد عادل ریشه ی هرج و مرج و اختلاف به نحو احسن کنده نمی شود و دلیل دیگر این که چون فاسق نمی تواند امام و حاکم گردد، اهلیت نایب گرفتن برای این امور را نیز دارا نیست. (2)
محقق در این جمله ها علت شرط عدالت سلطان را برای نماز جمعه این می داند که چون وجوب جمعه اجتماع همگانی را در پی دارد و اجتماع همگانی نیز مظنه ی نزاع و درگیری است و برای جلوگیری از آشوب و هرج و مرج، وجود سلطان ضروری می باشد، ولی اگر فاسق باشد بیش تر به دنبال هوای نفس و خواهش های درونی خود است تا مصالح امت؛ پس درگیری و نزاع با وجود چنین سلطانی فروکش نمی کند، ولی اگر عادل باشد چنین نیست، زیرا وی دنبال مصالح امت است نه خواهش های درونی خود، به اعتقاد ایشان، نماز جمعه چون حضور همه افراد را در پی دارد باید آن را نماینده ی حاکم اقامه کند تا نزاع ایجاد نشود و اگر امام عادلی نبود اقامه ی نماز ممکن بود؛بنابراین مستحب است؛ یعنی امامت جمعه از سمت هایی است که مخصوص حاکم است و انتخاب امام جمعه با وی می باشد، هم چنین امامت نماز عید با حاکم است. چون در آن نماز هم اجتماع همگانی و شرایط لازم برای نماز جمعه وجود دارد.
پی‌نوشت‌ها:
1. شرایع الاسلام، ص 76.
2. المعتبر، ج2؛ ص 280. ( عبارت قبلاً گذشت)
